نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی یزد، یزد، ایران
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش سواد اطلاعاتی بر تفکرانتقادی، خودکارآمدی رایانه‌ای و باورهای انگیزشی دانشآموزان انجام گرفت. رویکرد پژوهش کمی و از نوع نیمهآزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشآموزان دختر دوره دوم متوسطه شهرستان مهریز بود که با نمونهگیری تصادفی خوشهای چندمرحلهای، دو گروه 15 نفری به عنوان گروه آزمایش و کنترل انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه مهارتهای ﺗﻔﻜﺮ ﻧﻘﺎدانه ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ (ﻓﺮم ب)، خودکارآمدی رایانه‌ای مورفی،کوور و اوون (1989) و باورهای انگیزشی پنتریچ و همکاران (1991) بود. پرسشنامهها دارای روایی از نوع محتوا بودند و میزان آلفای کرونباخ برای تفکر انتقادی، خودکارآمدی رایانه‌ای و باورهای انگیزشی به ترتیب «728/0، 816/0 و 894/0» به دست آمد و پایایی تایید شد. دادههای حاصل از پرسشنامه با نرمافزار spss مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت. تحلیل کواریانس چندمتغیری(مانکوا) نشان داد، 47درصد تفاوت دو گروه در متغیرهای وابسته مربوط به مداخله آزمایشی بود. تحلیلکواریانس تکمتغیری نیز نشان داد، «آموزش سواد اطلاعاتی» بر ارتقای تفکر انتقادی (5/24درصد)، خودکارآمدی رایانه‌ای (8/37درصد) و باورهای انگیزشی (6/32درصد) تاثیر معنی دار داشت (p<0.05). بنابراین با توجه به تاثیر معنی دار آموزش مهارتهای سواد اطلاعاتی، پیشنهاد میشود، در قالب مداخلات آموزشی کوتاهمدت و بلندمدت، مهارتهای فوق را به نوجوانان آموزش دهند و آنها را برای زندگی در دنیای اطلاعاتیِ امروز آماده سازند.
کلیدواژه‌ها
اکبری، تقی. (1399). بررسی سواد اطلاعاتی و یادگیری خودراهبر در پیش‌بینی انگیزش تحصیلی دانشآموزان. فصلنامه روانشناسی مدرسه و آموزشگاه، سال 9، شماره 4، 74- 85.
بکری زاده، حکیم؛ پناهی، مریم و جمالوندی، بهزاد. (1402)، نقش سواد دیجیتال بر پذیرش فناوری در کتابداران دانشگاه پیام نور، فصلنامه فناوری و دانش پژوهی در تعلیم و تربیت، 3 (2)، 27-38.
بیگدلی، زاهد؛ رجبی، غلامرضا و نصیری، ماریا. (1395). بررسی تأثیر باورهای انگیزشی و راهبردهای خودتنظیمی بر رفتار اطلاعاتی دانشجویان مقطع دکترای تخصصی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز. توسعه آموزش جندی شاپور اهواز، 7 (4)، 366- 377.
پارسائیان، مریم و غلامی زاده، اشرف. (1401)، بررسی نقش میانجی سواد اطلاعاتی در رابطه باورهای انگیزشی با آمادگی یادگیری الکترونیکی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان. فصلنامه فناوری و دانش پژوهی در تعلیم و تربیت، سال 2 ، شماره 3، 1-12.
جاهدی، رباب؛ بدری گرگری، رحیم و محمودی، فیروز. (1397). تاثیر الگوی طراحی آموزشی بایبی یا (5E) بر تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم. تفکر و کودک. سال 9، شماره 2، 97- 120.
چماله، رضا و لطیفیان، مرتضی. (1391). ویژگی‌‌‌‌های محیط یادگیری فراشناختی و پیشرفت تحصیلی: بررسی نقش واسطه‌‌‌ای باورهای انگیزشی در دانشآموزان. روان شناسی کاربردی. سال 23، شماره 3، 1-16.
حکیم زداه، رضوان؛ نقشینه، نادر و بی‌نیاز، هدا. (1398). بررسی رابطۀ سواد اطلاعاتی با خودکارآمدی رایانه و عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران. تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی. 72 (16)، 153- 168.
خسروی، محبوبه و حاجتی کاجی، حسین. (1402)، ارزیابی وضعیت کاربست فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در فرآیند یاددهی و یادگیری مدارس هوشمند به روش آمیخته: مطالعه ی موردی (معلمان مدارس هوشمند شهرستان اردل)، فصلنامه فناوری و دانش پژوهی در تعلیم و تربیت، 3 (2)، 11-26.
خلیلی، لیلا، هدایتی خوشمهر، عزیز، رسول زاده اقدم، صمد و شیبانی، بهناز. (1396). رابطه سواد اطلاعاتی و انگیزش یادگیری دانشجویان. تعامل انسان و اطلاعات، 4(2 )، 108-120.
ربانی، مجید ؛ اکرامی، محمود؛ سرمدی، محمد رضا و حافظی، حسین. (1401). ارائه مدل علّی پیش‌بینی حضور اجتماعی برخط بر اساس حضور شناختی برخط با واسطه‌گری خودکارآمدی رایانه‌ای. مطالعات آموزش و یادگیری. 83 (1)، 149- 171.
زارع مقدم، علی؛ حسامی، محمدرضا؛ رستمی، شهلا و قربانی، مریم. (1395). رابطه سواد فن آوری اطلاعات و ارتباطات با خودکارآمدی رایانه‌ای در آموزگاران مدارس استثنایی. تعلیم و تربیت استثنایی. 143، 36- 45.
سلمانی، منصور، خامسان، احمد، و اسدی یونسی، محمدرضا. (1396). نقش واسطه ای باورهای انگیزشی در رابطه ادراک از جو کلاس و تعلل ورزی دانشجویان. روان شناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی)، 13(43)، 139-167.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1392). روانشناسی رشـد. تهران: انتشارات اطلاعات.
ﻋﺴﮕﺮی، محمد و سیف، ﻋﻠﻲاکبر. (1386). ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻧﻮﺷﺘﺎری ﺑﺮ ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺘﻘﺎدی داﻧﺶ آﻣﻮزان ﭘﺴﺮ ﺳﺎل اول ﻣﺘﻮﺳﻄﺔ درس ﻣﻼﻳﺮ در زﻳﺴﺖ ﻫﺎی ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻧﺸﺮﻳﺔ روان ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ، سال 3، شماره 3، 1-15.
عطارزاده، مهستی و رهگذر، حسن. (1400)، مدل علی پیش بینی تفکر انتقادی از طریق سواد رسانه‌ای و سواد اطلاعاتی با واسطه گری خودتنظیمی دانش آموزان متوسطه دوم منطقه بیضا، اولین کنفرانس بین المللی علوم تربیتی، روانشناسی، علوم ورزشی و تربیت بدنی، ساری.
فرخ، بتول و شاه طالبی، بدری. (1397). رابطه بین یادگیری خود راهبر، خودکارآمدی و سواد اطلاعاتی با رفتار تسهیم دانش. پژوهش در برنامه ریزی درسی. 15 (29)، 148-161.
فرهادپور، محمدرضا و درخشان، مریم. (1402). مطالعه رابطه خودکارآمدی فناوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده دانشجویان از فناوری اطلاعات و موفقیت آنها در آزمون سواد رایانه‌ای و سواد اطلاعاتی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 15(3، 75-90.
قاسمی گوربندی، بتول و صادقی، سمیه. (1400). بررسی اثربخشی سواد رسانه‌ای بر دانش آموزان مدارس دخترانه متوسطه اول. پژوهشنامه اورمزد، 54، 237-251.
کرمانشاهی، فاطمه؛ عزالدین، فریبا و بدلی، مهدی. (1395). بررسی اثربخشی آموزش سواد رسانه‌ای بر مهارتهای تفکر انتقادی دانشآموزان. فصلنامه علمی پژوهشنامه تربیتی. سال 11، شماره 45، 85-100.
مثنوی، امیر؛ رستگارپور، حسن و فاضلیان، پوراندخت. (1394). بررسی رابطه بین تجربه رایانه ای با خودکارآمدی رایانه ای در دانشجویان دانشگاه تربیت معلم تهران. همایش ملی مدیریت و آموزش. ملایر.
محمدی، زینب؛ بیگدلی، زاهد و شهنی ییلاق، منیجه. (1398). طراحی و آزمون مدل رابطه علی سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی با میانجیگری خودکارآمدی تحصیلی در دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران اهواز. پژوهشنامه کتابداری واطلاع رسانی، سال 9، شماره 2 ،140 -161.
نامی، کلثوم و قاسمی، شکوفه. (1398). بررسی رابطه سواد اطلاعاتی با خودکارآمدی رایانه دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین درحوزه علوم تربیتی و روانشناسی و مطالعات اجتماعی ایران، تهران.
هوشنگ نژاد، محمود؛ شرف زاده، حمید و فلسفی، علی. (1402)، بررسی رابطه سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی با میزان سواد رسانه‌ای دانشجویان دانشکده فنی و مهندسی، اولین کنفرانس بین المللی روانشناسی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی و فلسفه، بابل.
Abata-Ebire, B. Adetayo, A & Babarinde, O. (2022). Information literacy skills and computer self-efficacy of electronic resources use among academic staff in Federal Polytechnic Ede. MiddleBelt Journal of Library and Information Science, 20. Retrieved from https://www.mbjlisonline.org/index.php/jlis/article/view/170
Alagu, A & Thanuskodi, S. (2018). Assessment of information literacy skills among students of Alagappa University, India. Library Philosophy and Practice (e-journal). 2083. Retrieved from http://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/2083
Appiah, D. K. KWAAH, C & Asiedu, N. K. (2023). Assessing Information Literacy Skills of Teacher Trainee Students: Experiences from a Ghanaian College of Education. International Journal of Information Science and Management (IJISM). 21(4), 149-164. https://doi.org/10.22034/ijism.2023.1977943.0
Areepattamannil, S. Khurma, O.A. Ali, N. et al. (2023). Examining the relationship between science motivational beliefs and science achievement in Emirati early adolescents through the lens of self-determination theory. Large-scale Assess Educ 11, 25-37. https://doi.org/10.1186/s40536-023-00175-7
Donell, A.M. (2017). Educational psychology (first Ed), USA, Wiley. Pint rich, P.R., & digrot, E. (١٩٩٠). Motivational & self-regulated learning. Components of classroom academic performance, Journal of Educational Psychology, ٨٢, ٣٣-٥٠.
Durodolu, OO. (2019). Information literacy, self-concept and metacognitive ability of teacher-librarians at the University of Zululand. Library Philosophy and Practice.1-26.
Facione, P. A. (1990). The California critical thinking dispositions inventory, Millbra.Calif: California Academic Press.
Flierl, M. Bonem, E. Maybee, C & Fundator, R. (2018(. Information literacy supporting student motivation and performance: Course-level analyses. Library and Information Science Research, 40(1), 30-37.
Hatlevik, O. E. Throndsen, I. Loi, M & Gudmundsdottir, G. B. (2020). Students’ ICT self-efficacy and computer and information literacy: Determinants and relationships. Computers & Education, 118, 107–119. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2017.11.011
Landoy A, Popa D & Repanovici A. (2020). Basic concepts in information literacy. in collaboration in designing a pedagogical approach in information literacy, Springer, Cham.
Lin, T. J. (2021). Exploring the differences in Taiwanese university students’ online learning task value, goal orientation, and self-efficacy before and after the COVID-19 outbreak. The Asia-Pacific Education Researcher, 30(3), 191-203.
Ma, K. Chutiyami, M., Zhang, Y & Nicoll, S. (2022). Online teaching self-efficacy during. Technologies, 26(6), 6675-6697.
Mandi, G & Hanna, S. (2023). Fostering Critical Thinking in First-Year Students through Information Literacy Instruction. College & Research Libraries (C&RL). Vol 83, No 1 (2023), 1-16.
Murphy, C. A. Coover, D & Owen, S. V. (1989). Development and validation of the computer self-efficacy scale. Educational and Psychological Measurement, 49(4), 893 -899.
Ortgies-Young, T. Lobo M. Jennfer & Robertson, B. (2022). Critical Thinking in the Age of Misinformation: Information Literacy for Citizenship" Georgia International Conference on Information Literacy. 42.
https://digitalcommons.georgiasouthern.edu/gaintlit/2022/2022/42
https://digitalcommons.georgiasouthern.edu/gaintlit/2022/2022/42
Pintrich, P. R. Smith, D. A. F. Garcia, T & McKeachie, W. J. (1991). A Manual for the use of the motivated strategies for learning questionnaire (MSLQ). NCRIPTAL
Raymond C, Profetto-McGrath J, Myrick F, Strean WB. (2021). An Integrative Review of the Concealed Connection: Nurse Educators' Critical Thinking. J Nurs Educ. 56(11):648-654.
Reid, C. Jones, L. Hurst, C & Anderson, D. (2018). Examining relationships between sociodemographics and self-efficacy among registered nurses in Australia. Collegian, 25(1), 57-63.
Snyder, L. Gueldenzph, S & Mark, J. (2009). Teaching critical thinking and problem solving skills. The Delta Pi Epsilon Journal, l(2), 1-18.
Vacek, E. J. (2019). Using a conceptual approach with concept mapping to promote critical thinking. Education Innovation. 48(1), 1-19.
Wilgis, M & McConnell, J. (2018). Concept mapping: An educational strategy to improve graduate nurses critical thinking skills during a hospital orientation program. The journal of Continuing Education in Nursing. 39(3).
)