انجمن فناوری آموزشی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف ارزیابی وضعیت کاربست فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در فرآیند یادهی و یادگیری مدارس هوشمند دوره‌ی ابتدایی شهرستان اردل انجام شد. روش پژوهش، آمیخته از نوع تبیینی بود. در بخش کمّی به علت کوچک‌بودن حجم نمونه، کلیه‌ی معلمان (80 نفر) به روش سرشماری انتخاب شدند. داده‌های کمّی با استفاده از پرسشنامه‌ی محقق‌ساخته گردآوری شد. روایی پرسشنامه، توسط تعدادی از اساتید و کارشناسان علوم تربیتی مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ، 94/ 0 محاسبه شد. در بخش کیفی، مصاحبه با 15 نفر از معلمان و 15 نفر از مدیران انجام گرفت. برای تحلیل داده‌های کمّی از آزمون تی تک نمونه‌ای و برای تحلیل داده‌های کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد وضعیت کاربست فاوا در پنج مؤلفه: 1. ارتقای تخصص، مهارت فناورانه و سواد رایانه‌ای معلمان و استفاده آنها از محتوای الکترونیکی در تدریس، 2. استفاده از فاوا برای استمرار فرایند یاددهی-یادگیری، 3. دانش و آگاهی تخصصی معلمان در زمینه‌ی کاربرد مناسب فنون تدریس نوین، 4. طراحی محتوای الکترونیکی مورد نیاز در تدریس توسط معلمان و 5. نقش دانش‌آموزان در تولید محتوای الکترونیکی در تدریس و تشویق آنها به جهت کاربست فاوا برای گسترش دانش و تعمیق یادگیری توسط معلمان؛ پایین‌تر از حد مطلوب بود. با تحلیل داده‌های کیفی موانع  مهمی ازقبیل عدم شناخت معلمان از روش‌های جدید تدریس؛ عدم رضایت معلمان از کاربرد فاوا و عدم تسلط به مهارت‌های ICDL ؛ عدم آگاهی از کاربرد نرم‌افزارهای آموزشی توسط معلمان، دانش‌آموزان و والدین؛ ضعف انگیزشی معلمان در کاربست فاوا در تدریس؛ عدم دسترسی همه‌ی دانش‌آموزان به لپ‌تاپ کلاسی؛ عدم نیروی متخصص در بهره‌گیری از فاوا؛ عدم فرهنگ استفاده از شبکه‌‌ها و سطح علمی- فرهنگی پایین معلمان، والدین و دانش‌آموزان؛ دید و نگرش منفی معلمان، والدین و دانش‌آموزان؛ چالش‌های مربوط به زیرساخت، امکانات و منابع اقتصادی و همچنین عدم وجود برنامه‌ی از قبل تعیین‌شده و چالش‌های برنامه‌ی درسی به عنوان چالش‌های کاربرد فاوا در مدارس هوشمند شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

آتشک، محمد و ماه‌زاده، پریسا (۱۳۸۹). شناسایی و رتبه‌بندی موانع مؤثر بر عدم استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات. مجله فناوری آموزش، سال پنجم، دوره ۵، شماره ۲، ۱۲۲-۱۱۵.
افضل‌خانی، مریم و قدس، سولماز (1390). ارزیابی وضعیت استقرار مدارس متوسطه هوشمند در استان سمنان از دیدگاه مدیران و معلمان. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1، 39-23.
اسکندری، حسین (۱۳۹۵) از هوشمندی تا خردمندی نقدی بر تلقی نظام تربیتی از فناوری. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. دوره ۶ سال ۲۳، شماره ١، ١٠٦-81.
الهایی، حسن (۱۳۹۵). بررسی رابطه بین سطوح کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات با توانمندسازی دبیران متوسطه شهرستان باوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش و بهسازی منابع انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز.
بازوند، محبوبه (1392). موانع و چالشهای اجرایی مدارس هوشمند شهر سنندج. کارشناسی ارشد. دانشگاه کردستان.
باقرزاده، مظفر (۱۳۸۷). بررسی راهکارهای توسعه فناوری اطلاعات در برنامه درسی مدارس متوسطه شهر فین. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی کاشان.
بدرقه، على ( ۱۳۸۵). استراتژی‌ها‌ی توسعه فناروی اطلاعا ت و ارتباطات. تهران: روناس.
- حیدری، مریم، وزیری، مژده و عدلی، فریبا. (1392). بررسی وضعیت مدارس هوشمند براساس استاندارد‌ها‌ و مقایسه عملکرد تحصیلی و انتقادی دانش‌آموزان آن با مدارس عادی. فصلنامه اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، سال 4، شماره 2، صص 80-70.
حکیم‌زاده، رضوان؛ ابوالقاسمی مهدی و نجاتی، فرهاد (۱۳۹۱). مقایسه احساس تعلق به مدرسه، انگیزه پیشرفت تحصیلی و پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مدارس هوشمند (مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات) و مدارس عادی سال سوم دبیرستان شهر اصفهان. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. دوره ٦، سال ۱۹، شماره ۱، ۱۷۰-۱۵۱.
دوائی، شیرین؛ امام جمعه، محمدرضا و احمدی غلامعلی (۱۳۹۲). بررسی و تدوین مهارت‌ها و صلاحیت‌ها‌ی ICT مورد نیاز معلمان در فرایند آموزش و یادگیری. دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی. سال اول، شماره ١، ١٤٦-١٢٣.
زارعی زوارکی، اسماعیل، سالمیان، فردین (1395). چالش‌های اساسی کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش ابتدائی. مطالعات پیش دبستان و دبستان 3(1)، 35-49.
زارعی نوجینی، محسن (۱۳۸۹). شناخت ویژگی‌ها‌ی طرح برنامه درسی الکترونیکی در آموزش عالی از منظر متخصصان برنامه درسی و فناوری اطلاعات. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.
زمانی، بی بی عشرت؛ قصاب‌پور، بیتا و جبل عاملی، جلال (۱۳۸۹). نقاط قوت، ضعف، بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای فراروی مدارس هوشمند. فصلنامه نوآوری‌ها‌ی آموزشی، شماره ٣٦، سال نهم. ۱۰۰-۷۹.
سلیمی، جمال و رمضانی، قباد (١٣٩٤). شناسایی مؤلفه‌ها‌ی هوشمندسازی مدارس و ارزیابی وضعیت مدارس متوسطه شهر سنندج براساس آن مؤلفه‌ها‌، فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی. سال ششم، شماره دوم، 41-61.
صالحی، محمد و کاشانی، ندا (١٣٨٦). عوامل مؤثر در اجرای طرح مدارس هوشمند از دیدگاه مدیران دبیرستان‌ها‌ی استان مازندران. فصلنامه اندیشه‌ها‌ی تازه در علوم تربیتی، ۲ (٤) ۷۲-۸۴.
صراف، آزاده و رضوی سیدعباس (۱۳۹۲). بررسی و مقایسه مدیریت دانش در مدارس هوشمند و عادی شهر اهواز. مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت دانش حال و آینده. اهواز دانشگاه شهید چمران اهواز.
ضامنی، فرشیده، کاردان، سحر (1389). تأثیر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری درس ریاضی. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 23-38،(1)1.
عبدالوهابی، مرضیه؛ مهرعلی‌زاده یداله و پارسا عبدالله (۱۳۹۵). بررسی موانع استقرار مدارس هوشمند در دبیرستان‌ها‌ی دخترانه شهر اهواز از دیدگاه معلمان و مدیران. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. دوره، ٦ سال ۲۳، شماره ۱، ۸۰-۵۵.
عسکری، موسی (۱۳۸۸). بررسی مشکلات و ارائه راهکارهایی برای توسعه مدارس هوشمند در استان آذربایجان غربی از (دیدگاه معلمان پروژه تحقیقاتی). آذربایجان غربی: سازمان آموزش و پرورش آذربایجان غربی.
عنایتی، ترانه، ضامنی، فرشیده و زنگانه، محمدجواد (1390). شناسایی موانع اصلی کاربرد فناوری اطلاعات در مدارس دوره متوسطه شهرستان علی‌آباد کتول. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، سال اول، شماره چهارم، تابستان 1390، 116-97.
فرج‌اللهی، مهران؛ معینی‌کیا، مهدی و عباسی، رضا (1392). بررسی موانع بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند تدریس و یادگیری از دیدگاه دبیران ناحیه دو استان قم. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی. 3(3)، 70-57.
فیضی، کامران رحمانی محمد و صدری، ارحامی مهدی (۱۳۸۳). یادگیری الکترونیک در ایران، مسائل و راهکارها با تأکید بر آموزش عالی، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت. تهران: دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف.
فتحیان، محمد (۱۳۸۷). شناسایی عوامل مؤثر بر آمادگی شرکت‌های کوچک و متوسط خدماتی، مجله علمی پژوهشی، شریف شماره ٤٣، ۲۹-۲۱.
قورچیان، نادرقلی، و جعفری، پریوش (1384). آموزش در دانشگاه مجازی: ارائه یک مدل مناسب برای راه‌اندازی دانشگاه مجازی در ایران. گزارش گفت و گو، 4(17)، 16-24.SID. https://sid.ir/paper/454021/fa
کرمی، مرتضی؛ سالاری ضیاءالدین (۱۳۹۲). تأثیر محیط یادگیری ترکیبی بر رضایت و یادگیری کارشناسان بخش صنعت. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. دوره ٦، سال ۲۰، شماره ۲، ٨٠-٦٣.
گل‌خو، مرجان (۱۳۹۳). بررسی موانع توسعه کمی و کیفی مدارس هوشمند در دبیرستانهای شهرستان دزفول از دیدگاه مدیران و دبیران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
محمودی، جعفر، نالچیگر، سروش، ابراهیمی، سیدبابک، و صادقی مقدم، محمدرضا (1387). بررسی چالش‌ها‌ی توسعه مدارس هوشمند در کشور. نوآوری‌ها‌ی آموزشی، 7(27)، 61-78. SID. https://sid.ir/paper/75653/fa
مشایخی، علینقی؛ فرهنگی، علی‌اکبر؛ مؤمنی، منصور و علیدوستی، سیروس (1384). عوامل کلیدی مؤثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی. کاربرد روش دلفی، فصلنامه مدرس علوم انسانی ویژه‌نامه مدیریت، ۲۳۱-۱۹۱.
مهاجران، بهناز؛ قلعه‌ای علیرضا حمزه رباطی، مطهره (۱۳۹۲). دلایل اصلی عدم شکل‌گیری صحیح مدارس هوشمند و ارائه راهکارهایی برای توسعه آنها در استان مازندران. مجله مدیا. دوره 4، شماره ۲، ۲۳-۱۳.
مؤیدنیا، فریبا (١٣٨٤). مدارس هوشمند رویکردی نو در آموزش و پرورش کشور، مجله پیوند. شماره ٣١٤، ۲۱، ص ۲۷.
میررحیمی بیدا خویدی، مهدیه السادات و سروش امین، محمد مهدی (1399). بازاندیشی مدارس، مدارس هوشمند. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
مرکز آمار فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش ایران (1390). شیوه‌نامه هوشمندسازی مدارس. ایران: مرکز آمار فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش و پرورش.
 
References
Al-Badi, A., Tarhini, A., & Al-Mawali, H. (2020). The Challenges Faced During the Implementation of Smart Schools in Oman. In ICT for an Inclusive World (pp. 373-389). Springer, Cham
Asgari, M. (2017). Pathology of intelligent circuit development in Qom province (manpower, equipment and space ...). Master Thesis of Islamic Azad University of Qom. (in Persian).
Al-Zaidiyeen, N., Lai Mei, L., & Soon Fook, F. (2010). Teachers' Attitudes and Levels of Technology Use in Classrooms: The Case of Jordan Schools. International Education Studies, 3 (2), 211-218.
Aydin, C. H., & Tasci, D. (2005). Measuring readiness for e-learning: reflections from an emerging country. Educational Technology & Society. 8 (4), 244-257.
Babapour, M. (2020). Identifying the effective factors in the implementation of intelligent education program in primary schools. Master Thesis of Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University. (in  Persian).
Chan, S., & Ngai, E. (2007). A Qualitative Study of Information Technology Adoption: How Ten Organizations Adopted Web-Based Training? Information Systems Journal, 17, 289-315.
Choi, Y; Lee, J; Lee, H.(2016). Prioritizing Major Policy Issues Regarding the Smart Schooling System Using the AHP Method. International Journal of u- and e- Service, Science and Technology, 9 (5), 227-236.
Cheraghi, N., Batmani, F.,& Shirbegi, N.  (2021). Analysis of the competencies of smart school principals based on data foundation theory. Journal of New Approach in Educational Management, 11 (45) .57-80. (in Persian).
 
Chong Chee K; Horani Sh; Danial J. (2005). A Study on Use of ICT in Mathematic Teaching. Malaysian Online Journal of Instructional Technology (MOJIT). 2 (3), 43-51.
Dedebali, N. C. (2020). Analysis of Digital Literacy and Metaphoric Perceptions of Teacher Candidate. International Journal of Educational Methodology, 6(1): 135-145. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1246871.pdf
Hassan, M. M., & Mirza, T. (2021). The digital Literacy in teachers of the schools of Rajouri (J&K)-India: Teachers perspective. International Journal of Education and Management Engineering, 11(1): 28-40. https://www.mecspress. org/ijeme/ijeme-v11-n1/IJEME-V11-N1-4.pdf.
Hammami, R., Salehi, M., Enayati, T., Darzi, M. (2014). Reviews the obstacles Intelligent in Semnan secondary schools. The first Global Conference on the Sustainable Development of Education and Psychology, Tehran: Institute for Higher Education Arvand Mehr. [In Persian].
Jerry, B. (2000). The E-learning potential. Retrieved from www.kdgonline. com/webpages/whitepapercontent2.html.
Kay, R. H. (2006). Evaluating strategies used to incorporate technology in to preservice education: A review of the literature. Journal of Research on Technology in Education, 38 (4), 385 - 410.
Lavonen, J., Lattu, M., Juuti, K., & Meisalo, V. (2006). Strategy-based development of teacher educators' ICT competence through a co- operative staff development project. European Journal of Teacher Education, 29 (2), 241-265.
Lowenstein, A. (2001). Education: Virtual is becoming reality. Rockford.