نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا جبارمهر ¹
• نصیبه پوراصغر ²

¹ کارشناس ارشد، گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور، اردبیل، ایران.

² استادیار، گروه علوم تربیتی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

با گسترش روزافزون استفاده از فضای مجازی، این محیط به مثابه تیغ دو لبه عمل کرده است که در کنار مزایای فراوان، آسیب هایی را نیز به دنبال داشته است. هدف پژوهش حاضر فراتحلیل آسیب‌های روان‌شناختی و اجتماعی استفاده از فضای مجازی در ایران است. در جهت پاسخ به سؤال پژوهش از روش فراتحلیل استفاده گردید و به‌مرور نظام‌مند مطالعات گذشته پرداخته شد. جامعه آماری تمامی پژوهش‌های انجام‌شده مرتبط با استفاده از فضای مجازی در ایران در فاصله سال های 1388 تا 1402 در داخل کشور با تأکید بر آسیب‌های روان‌شناختی و اجتماعی بود. به منظورجمع آوری اطلاعات ازچک لیست مشخصات طرح‌های پژوهشی استفاده شد. پس از بررسی‌های لازم و تحلیل حساسیت تعداد 20 مطالعه را که ملاک‌های درون گنجی مرتبط با فراتحلیل را داشتند با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد. از این تعداد مطالعه، 8 مورد در قالب آسیب‌های روان‌شناختی و 12 مورد در قالب آسیب‌های اجتماعی تفکیک شد. برای انجام این فراتحلیل از نرم‌افزار CMA3 استفاده شد. نتایج فراتحلیل نشان داد میان استفاده از فضای مجازی با آسیب‌های روان‌شناختی و اجتماعی ارتباطی معنادار وجود دارد. میانگین اندازه اثر استفاده از فضای مجازی و تأثیر آن در آسیب‌های روان‌شناختی و اجتماعی در نمونه مورد مطالعه در حالت تجمیعی برابر با 320/0 است؛ در آسیب‌های روان‌شناختی به‌صورت مستقل، این میزان برابر با 318/0 است و در مورد آسیب‌های اجتماعی، اندازه اثر برابر با 314/0 بود. با توجه ‌به این مقادیر، رابطه استفاده از فضای مجازی با آسیب‌های روان‌شناختی و اجتماعی تأیید شد. همچنین طبق نظام معیار تفسیر کوهن، این اعداد بیانگر یک اندازه اثر متوسط است. بنابراین در استفاده از فضای مجازی باید به آسیب‌ها و راهکارهای حل آن‌ها توجه گردد.

کلیدواژه‌ها

• فضای مجازی
• آسیب‌های روان‌شناختی
• آسیب‌های اجتماعی
• فراتحلیل