فرآیند داوری تخصصی برای ژورنالهای علمی در ده مرحله زیرخلاصه میگردد، اگرچه این مراحل بین ژورنالهای مختلف تا حدودی متفاوت میباشد. داوران باید به یاد داشته باشند که آنها به نمایندگی از خوانندگان ژورنال فعالیت میکنند و باید همواره مدنظر داشته باشند که آیا خوانندگان نشریه، آن مقاله را آموزنده و مفید خواهند دید یا خیر؟
در این مرحله نویسنده مقاله معمولا از طریق سیستم آنلاین یک نسخه از آن را به ژورنال مربوطه ارسال میکند.
در این مرحله ترکیب و ساختار مقاله توسط ژورنال بررسی میگردد تا مطابق دستورالعملهای آن و شامل بخشهای مشخص شده باشد. در این بخش، کیفیت علمی مقاله بررسی نمیشود.
سردبیر ژورنال بررسی میکند که این مقاله به اندازه کافی ابتکاری، اصیل و در گسترهی موضوعی آن ژورنال باشد و کاستیهای اساسی در نگارش آن دیده نشود. در غیر اینصورت، این مقاله ممکن است بدون بررسی بیشتر رد شود.
برخی از ژورنالها دپارتمان ویراستاری دارند و در این صورت جهت ادامه روند داوری تخصصی، مقاله برای آنها ارسال میشود.
در این مرحله دعوتنامهای به افرادی که تا حد ممکن در زمینه علمی مربوطه توانا و مجرب باشند و فاقد هرگونه تعارض منافع شناخته شده در زمینه مقاله مورد داوری باشند ارسال میگردد. تعداد این افراد در بین ژورنالهای مختلف متغیر است. معمولاً برای جلوگیری از طولانی شدن زمان انتظار نویسنده، حداقل یک داور وحداکثر سه داور برای هر مقاله دعوت میشود.
داوران پس از بررسی دعوتنامه با توجه به توانایی، تجربه و علایقشان نسبت به پذیرش یا رد دعوتنامه اقدام مینمایند. درصورت عدم پذیرش میتوانند نسبت به پیشنهاد افراد مستعد جهت داوری نیز اقدام نمایند.
داوران زمان کافی را بهمنظور چندین بار مطالعه و بررسی مقاله صرف میکنند. درواقع، اولین مطالعه جهت شکلگیری ذهنیت و آشنایی اولیه با مقاله صورت میگیرد. درصورتی که در اولین مطالعه مشکلات جدی و عدیده مشاهده گردد، داور میتواند نسبت به رد مقاله اقدام کند. درغیر اینصورت، به تعداد بیشتری بررسی مقاله صورت میپذیرد و همچنین یادداشتی از بررسی دقیق مقاله و راههای مشخصی برای رفع خطاهای احتمالی موجود در مقاله نیز به صورت همزمان تهیه میگردد. در نهایت نتیجه بررسیها به همراه نظر نهایی رد یا تایید و یا درخواست بررسی مجدد مقاله به نویسنده اعلام میشود.
ژورنال جهت اخذ تصمیم نهایی، نظرات داوران را بررسی نموده و در صورتیکه اختلاف نظر قابل توجهی در آرا وجود داشته باشد، نسبت به دعوت تعداد بیشتری از داوران اقدام میکند.
ژورنال نتیجه و تصمیم نهایی را به همراه نکات بررسی شده توسط داوران به نگارنده مقاله ارسال میکند. ارسال یا عدم ارسال نام داوران بسته به موسسه متفاوت میباشد.
اگر مقاله پذیرفته شود، اقدامات لازم جهت انتشار آن صورت میگیرد. در صورتیکه مقاله رد یا جهت بررسی مجدد به نگارنده مقاله ارسال گردد، وی میتواند با توجه به کامنتهای ارزشمند داوران نسبت به بهبود مقاله اقدام نماید. همچنین پس از اصلاح مقاله، نتیجه جهت بررسی مجدد به داوران ارسال میشود، مگر در شرایطی که آنها عدم تمایل به بررسی مجدد مقاله را اعلام کرده باشند. همچنین در صورتی که تنها مشکلات جزیی در مقاله دیده شده باشد، ممکن است ویراستار ژورنال، اقدام به ویرایش مقاله کند.
داوری تخصصی (Peer Review) فرایندی است که مقالات تخصصی را بهصورت همه جانبه توسط متخصصین همان رشته بررسی و ارزیابی میکند. علیرغم انتقادهای موجود، Peer Review تنها روش گسترده و کاربردی برای ارزیابی مقالات علمی میباشد.